Listeria bacterie

De Listeria bacterie is opnieuw in de belangstelling door het aantal doden dat deze ziekte heeft gemaakt. Jaarlijks zijn er tot 100 gevallen van Listeriose waarvan 1 tot 2 doden kunnen vallen afhankelijk hoe de symptomen zich manifesteren na besmetting.

Deze bacterie komt overal in voor; bijvoorbeeld in het water, fruit, groenten en vaatdoekjes. In kleine hoeveelheden is dit toegestaan, maar zodra het de marge overschrijdt kan dit gevaarlijke gevolgen hebben voor de mens en met name speciale doelgroepen zoals ouderen, zwangeren en kinderen.

Wat is de listeriabacterie?

De listeriabacterie is een bacterie die zich kan bevinden op allerlei soorten voedsel en de veroorzaker kan zijn van een voedselinfectie.

Dat gebeurt vooral als je langdurig gekoeld bewaarde producten zonder verhitting opeet, of risicoproducten zoals rauwe melk, kaas gemaakt van rauwe melk, voorverpakte gerookte vis en rauwe dierlijke producten zoals carpaccio en rauwe eieren.

Hoewel een besmetting met listeria niet vaak voorkomt, kan het voor bijvoorbeeld zwangeren, ouderen en mensen met een zwakker afweersysteem raadzaam zijn om deze risicoproducten te vermijden.

De gevolgen van een besmetting met listeria kunnen namelijk behoorlijk ernstig zijn; bij zwangere vrouwen kan het leiden tot een miskraam of vroeggeboorte.

De Listeria monocytogenes, één van de vormen van de listeriabacterie, is de gevaarlijkste en kan in bijzondere gevallen ook dodelijk zijn. Door deze vorm kan Listeriose, een infectieziekte, zich ontwikkelen bij de mens.

Waar komt de listeriabacterie voor?

Deze bacterie kan overal in de natuur voorkomen. Meestal zit het in voedsel en vlees maar het kan ook op dieren, in de grond, in water of op groenten zitten.

De meest gevaarlijke en besmette omgeving waar de bacterie zich kan ontwikkelen zijn de producten van dierlijke oorsprong zoals vlees.

Listeria kan zich snel vermenigvuldigen in de koelkast bij een temperatuur 7 graden. Ook in een droge of vochtige omgeving kan listeria vermenigvuldigen. Zelfs in de diepvries kan listeria overleven.

De listeriabacterie komt ook voor in plantaardige producten. Deze bacterie houdt vooral van een vochtige omgeving, waarin het zich goed kan vermenigvuldigen. Maar ook droge omstandigheden en de diepvries zal de bacterie overleven.

Juist een koud en vochtig klimaat zoals de koelkast zorgt ervoor dat de listeriabacterie goed kan groeien. Dat is niet bij alle bacteriën zo.

Echter, hoe hoger de temperatuur in de koelkast, hoe sneller de listeriabacterie zich kan vermenigvuldigen.

Dit zijn producten waar de listeriabacterie op kan voorkomen:

• Langdurig gekoeld bewaarde producten die worden gegeten zonder eerst te verwarmen
• Gerookte vis (bijvoorbeeld zalm, makreel of paling uit de koeling)
• Zachte schimmelkazen van rauwe melk (au lait cru, bijvoorbeeld brie de meaux, reblochon, brie de coulommiers, camembert en roquefort. Kaas gemaakt met gepasteuriseerde melk is altijd veilig, want dit is verhit. Kwark, cottage cheese, hüttenkäse en smeerkaas kunnen veilig gegeten worden. Check dus altijd het etiket!)
• Gekookte, gesneden vleeswaren
• Overige vleeswaren (carpaccio)
• Gekoelde paté (ook filet américain)
• Hotdogs
• Gekoelde sandwiches
• Koelverse kant-en-klare gerechten (maaltijdsalades, etc.)
• Rauwe eieren (bijvoorbeeld in verse mayonaise of tiramisu)
• Rauwe schaal- en schelpdieren en rauwe vis (bijvoorbeeld sushi, maatjesharing)

Listeria herkennen / testen

Iedereen kan listeriose krijgen en de meeste mensen voelen het nauwelijks.

Vijf procent van de bevolking heeft de listeriabacterie zitten in de darmflora zonder ooit enige symptomen van deze ziekte te ontwikkelen. In sommige gevallen dient men op te letten, vooral bij mensen met een minder afweersysteem.

De meesten hebben geen klachten en voelen nauwelijks iets van de besmetting.

De klachten en symptomen van Listeriose zijn

De klachten van de listeriabacterie kunnen gaan van geen tot bijna geen symptomen bij de meeste mensen tot ernstig en zelfs dodelijk in uitzonderlijke gevallen. Van 1 tot 91 dagen kan de incubatietijd tussen de besmetting en de eerste symptomen van Listeriose bedragen.

Nauwelijks voelbare klachten na besmetting:

• een gevoel alsof men griep krijgt,
• veel koorts
• spierpijn, stijve nek en vermoeidheid
• misselijkheid en diarree

Ernstige symptomen na besmetting met eventueel de dood tot gevolg:

• Bloedvergiftiging
• Ontsteking van de hersenen en hersenvliesontsteking
• Ontsteking van de binnenwand van het hart
• Maagdarminfecties
• Infecties van de huid en de ogen.

Vaststellen en behandelen Listeriose door arts

Listeriose vaststellen door arts:

• De arts kan de listeriabacterie vermoeden door het opsommen van de klachten. Om zeker te zijn van de diagnose zal hij de bacterie op kweek zetten met bloed of vocht uit het ruggenmerg.
• Ook kan de bacterie worden vastgesteld in verdacht voedsel.

Listeriose tijdig behandelen door arts:

• De behandeling van deze infectieziekte gebeurt met antibiotica.

Risicogroepen

Er zijn ook enkele risicogroepen die ernstige symptomen krijgen na besmetting met zelfs dood tot gevolg bij de infectieziekte listeriose.

Gevaarlijk voor zwangere vrouwen:

Zelfs als je geen klachten hebt van deze infectie, kun je ze doorgeven aan je baby met eventueel een miskraam, vroeggeboorte of dood geboren tot gevolg.

Gevaarlijk voor mensen met een minder afweersysteem:

Door een verminderd afweersysteem kunnen de klachten optreden als bloedvergiftiging, hersenontsteking, ontstekingen aan de binnenwand van het hart. Als deze niet tijdig worden behandeld kunnen deze helaas de dood tot gevolg hebben.

Zieken die een verminderd afweersysteem hebben door:

• Kankerbehandelingen
• Ziektes zoals diabetes of aids
• Door alcoholisme of het nuttigen van veel te veel alcohol
• Door ouderdom zoals bejaarde mensen

Wat zijn de symptomen bij zwangere vrouwen?

Zwangere vrouwen hebben allereerst een hoger risico om na besmetting met Listeria ziek te worden, terwijl het bij andere gezonde mensen met een normale afweer geen klachten hoeft te geven.

Een besmetting met Listeria bij een zwangere vrouw, kan tot gevolg hebben dat ook de ongeboren baby besmet raakt met de Listeria bacterie.

De klachten van besmetting met Listeria zijn als volgt:

• Hoofdpijn
• Rugpijn
• Gewrichtspijn
• Spierpijn
• Flinke koorts
• Rillingen
• Algehele malaise
• De klachten kunnen enkele dagen tot enkele maanden duren.

Als een zwangere vrouw pas in het laatste trimester van de zwangerschap ziek wordt door besmetting met Listeria, zijn er vaak ook buikgriepachtige klachten zoals diarree. De besmetting met Listeria in het laatste trimester kan zorgen voor een vroeggeboorte.

Het ongeboren kindje kan namelijk via het bloed van de moeder ook besmet raken met Listeria en zo een bloedvergiftiging oplopen.

Ook is het mogelijk dat de baby een hersenvliegontsteking krijgt. Als de besmetting eerder in de zwangerschap al plaatsvindt, kan dit zelfs leiden tot een miskraam.

Het is heel verstandig om bij twijfel altijd een arts te raadplegen. Zeker als je mogelijk een product hebt gegeten dat is besmet met de listeriabacterie en als je last hebt van bovenstaande klachten.

Door middel van een bloedkweek wordt de diagnose gesteld of er sprake is van besmetting met Listeria of niet. Een besmetting met Listeria kan vervolgens langdurig, intraveneus behandeld worden met amoxicilline. De behandeling kan enkele weken duren.

Je hoeft echter niet bang te zijn dat je meteen besmet raakt met de listeriabacterie na het eten van één risicoproduct. Het kan natuurlijk altijd gebeuren dat je er te laat achter komt dat ergens rauwe melk in zit in plaats van gepasteuriseerde melk.

De kans dat je door één keer een hapje daarvan te nemen besmet raakt met Listeria, is uiterst klein. Meestal zijn er echt veel bacteriën nodig in het lichaam om er ziek van te worden.

Zo voorkom je een besmetting met de listeriabacterie

De listeriabacterie kan niet overleven bij hoge temperaturen van boven de 70 graden. Als jij je voedsel altijd goed kookt, bakt of braadt, is er niets aan de hand.

Zorg wel dat het eten door en door verhit is, dus ook in de kern. Verder moet je ervoor zorgen dat vleeswaren, paté en kant-en-klaarmaaltijden altijd in de koelkast worden bewaard op 4 graden.

Ook is het raadzaam om deze producten binnen drie dagen na opening op te eten en na de houdbaarheidsdatum weg te gooien. Rauwkost- en maaltijdsalades of bijvoorbeeld een voorgesneden zak sla, kun je na openen eigenlijk zelfs nog maar één dag bewaren in de koelkast.

Hoe voedsel bewaren in de koelkast om Listeria te voorkomen?

• De koelkast instellen op 4 graden om zo een snelle vermenigvuldiging van de bacterie te vermijden
• Regelmatig de koelkast reinigen met een zelfreinigend middel.
• Voedsel moet je op de juiste temperatuur en niet langer dan de houdbaarheidsdatum bewaren.
• De restjes niet te lang bewaren om ze te eten, ook klaarmaken bij hete temperaturen.

Fruit en groenten goed wassen en/ of schillen voorkomt Listeria:

• Rauwe groenten wassen voor gebruik.
• Ook fruit steeds wassen of schillen voor gebruik.

Vlees, vis en restjes goed bakken en opwarmen op hoge temperatuur om besmetting te vermijden:

• Vlees en vis altijd goed bakken en doorbakken om besmetting te vermijden
• Restjes eten goed opwarmen bij een hoge temperatuur.

Scheiding van rauw en klaargemaakt voedsel is noodzakelijk om deze bacterie te vermijden of te voorkomen:

• Houd een strikte scheiding tussen rauw en klaargemaakt voedsel om besmetting te voorkomen.
• Strikte scheiding vlees en groenten is ook noodzakelijk.

Hygiëne in de keuken strikt naleven:

• Vaatdoekjes regelmatig wassen op 60 graden om alle bacteriën te doden
• Aanrecht steeds reinigen na gebruik of bereiden van de maaltijd.
• Was regelmatig de handen na het klaarmaken van de verschillende producten tot maaltijden
• Was de messen en snijplanken ook onmiddellijk na gebruik.

Dit voedsel moet je vermijden indien je behoort tot één van de risicogroepen die ernstige klachten met de dood tot gevolg kunnen krijgen van listeria:

• Gerookte vis in verpakking zoals gerookte zalm, heilbot…
• Rauwe dierlijke producten zoals carpaccio, rauw vlees zoals americain
• Rauwe vis zoals oesters, kaviaar en sushi
• Zachte kazen van rauwe melk (normaal staat dit telkens op de verpakking vermeld als de kaas gemaakt is van rauwe melk)
• Niet-gepasteuriseerde melk.

Beter Listeria voorkomen dan te genezen is hier de boodschap!

Hoeveel listeriabesmettingen zijn er?

Jaarlijks raken zo’n 70 tot 100 mensen besmet met Listeria. De kans op besmetting met deze bacterie is dus niet erg groot. Maar omdat de gevolgen zo ernstig kunnen zijn, wordt sommige mensen afgeraden om risicoproducten te consumeren.

Ben je gezond en heb je een normale afweer? Bij besmetting met de listeriabacterie zul je dan meestal geen klachten hebben, of misschien alleen wat milde verschijnselen van griep.

Echter, het kan tot 90 dagen duren voordat er klachten ontstaan na het eten van een product dat is besmet met Listeria. Je merkt soms dus wel dat je een voedselinfectie hebt opgelopen, maar de oorzaak daarvan is meestal niet meer te achterhalen.

De risicogroepen die beter geen risicoproducten kunnen eten in verband met kans op besmetting met de listeriabacterie, zijn:

• Zwangere vrouwen: een infectie met een listeriabacterie kan leiden tot een miskraam of vroeggeboorte
• Pasgeboren baby’s
• Ouderen
• Mensen met een verzwakt afweersysteem (bijvoorbeeld mensen die behandeling krijgen tegen kanker, of mensen met diabetes of aids): de listeriabacterie kan bijvoorbeeld bloedvergiftiging, hersenvliesontsteking, ontsteking van de binnenwand van het hart, maagdarminfecties en infecties van huid en ogen veroorzaken
• In zeldzame gevallen kan een besmetting met Listeria een dodelijke afloop hebben.